Blog nga Dudi Ilias*
Pikënisja e iniciativës
Aktet normative të Këshillit të Ministrave (në vijim "aktet") përbëjnë grupin më të madh të instrumenteve juridike që rregullojnë veprimtarinë e institucioneve dhe qytetarëve. Edhe pse aksesi i drejtpërdrejtë i qytetarëve apo grupeve të interesit në procesin e hartimit, bashkërendimit, apo konsultimit të tyre është tepër i kufizuar, çdo person ka të drejtë të njihet me këtë proces pasi ai ka përfunduar. Megjithatë, ushtrimi në praktikë i kësaj të drejte mbetet problematik. Vullneti për të ofruar një zgjidhje efektive për këtë problematikë përbën pikënisjen e Open Akte.
Ndërsa aktet e miratuara publikohen nga Qendra e Botimeve Zyrtare (QBZ), aksesi në relacionet e tyre shpjeguese është i kushtëzuar nga një kërkesë paraprake për njohje me to. Open Akte është konceptuar si një mjet që e eliminon këtë barrierë dhe mundëson njohjen me këto dokumente në çdo kohë.
Misioni i Open Akte
Iniciativa ka dy objektiva kryesorë: (1) informimin objektiv të qytetarëve; dhe (2) rritjen e transparencës dhe llogaridhënies së institucioneve. Nëpërmjet publikimit të relacioneve shpjeguese, synohet ofrimi i një kontributi për kompensimin e nivelit të ulët të konsultimit publik të këtyre akteve.
Ligji nr.146/2014 “Për njoftimin dhe konsultimin publik” u lejon organeve publike një hapësirë të gjerë diskrecioni për të përjashtuar projektakte të ndryshme nga konsultimi publik. Frekuenca e ulët e konsultimit për vitin 2022 është një tregues i përditësuar i nivelit të aksesit të qytetarëve dhe grupeve të interesit në këtë proces.
Në programin e përgjithshëm analitik të projektakteve të vitit 2022, parashikohej shqyrtimi dhe miratimi nga Këshilli i Ministrave i 284 projektakteve, prej të cilave 229 projektvendime. Sipas Raportit Vjetor të Performancës për Konsultimet Publike të po këtij viti, rezulton se 206 projektakte janë përjashtuar nga procesi i konsultimi publik. Ndërkohë, nga një kërkim i thjeshtë në QBZ vërehet se gjatë vitit 2022, Këshilli i Ministrave ka miratuar në total 739 akte. Nuk ka të dhëna nëse pjesa tjetër e këtyre akteve i është nënshtruar konsultimit publik.
Garantimi i transparencës dhe integritetit të procesit të hartimit dhe bashkërendimit të projektakteve, veçanërisht kur ato janë të përjashtuara nga konsultimi publik, është tejet i rëndësishëm. Ky proces është i pasqyruar në relacionin shpjegues, i cili ofron një gamë të gjerë të dhënash me interes të lartë publik. Për këtë arsye, ky dokument është një burim i rëndësishëm i informacionit zyrtar, i cili mund të përdoret për të formuar pikëpamje objektive mbi punën e Këshillit të Ministrave, apo mbi gjendjen e shtetit dhe të shoqërisë në përgjithësi.
Sfidat gjatë implementimit
Popullimi fillestar i databazës së Open Akte ishte një proces mjaft sfidues. Ky proces nisi me testimin në praktikë të kufijve të së drejtës për informim. Testi prodhoi qëndrime zyrtare të ndryshme. Një pjesë e institucioneve (2 nga 10) respektuan kufijtë ligjorë të së drejtës për informin. Një pjesë tjetër (6 nga 10) e kufizuan këtë të drejtë me arsyetimin se "relacioni shpjegues i një projektakti normativ të Këshillit të Ministrave është konfidencial". Pjesa e mbetur (2 nga 10) fillimisht i respektoi kufijtë ligjore, me pas ndryshoi qëndrim duke e kufizuar të drejtën për informim me arsyetimin e mësipërm.
Rezultati i testimit vendosi në dukje nevojën për krijimin e një precedenti të detyrueshëm ligjor. Nëpërmjet vënies në lëvizje të Komisionerit për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale, me vendimet nr. 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67 dhe 68 të vitit 2022, u bë i mundur zyrtarizimi i një precedenti të detyrueshëm për unifikimin e qëndrimit në favor të transparencës së relacioneve shpjeguese të akteve.
Edhe pse përditësimi i databazës vijon të mbetet sfidues, aktualisht Open Akte është populluar me relacionet shpjeguese të akteve normative të Këshillit të Ministrave të vitit 2022 për 9 nga 15 institucione propozuese. Ndërkohë ka nisur edhe publikimi i relacioneve për aktet e vitit 2023.
Ndërfaqja dhe përdorimi i Open Akte
Open Akte mund të aksesohet në dy mënyra: (1) duke kërkuar drejtpërdrejt adresën o-akte.com; ose (2) duke kërkuar në çdo motor kërkimi për “open akte”.
Ndërfaqja e Open Akte është ideuar për të ofruar informacionin e kërkuar vetëm me tre klikime. Ndërsa databaza e Open Akte është konceptuar për të qenë sa më miqësore me përdoruesin, duke i ngjasuar një dokumenti të përdorimit të përditshëm. Aktet janë të klasifikuar sipas institucionit propozues dhe të renditur nga më i hershmi tek më i fundit.
Hapi i parë është përzgjedhja e vitit kur është miratuar akti. Viti është i afishuar në krye të faqes, si edhe në brendi të saj.
Hapi i dytë është përzgjedhja e institucionit propozues të aktit nga lista e afishuar në faqe. Butonat me ngjyrë të kuqe përmbajnë informacion të përditësuar, ndërsa ata pa ngjyrë përmbajnë informacion të pjesshëm.
Hapi i fundit është përzgjedhja e aktit të kërkuar nga lista e databazës. Në krah të çdo akti janë dy lidhje, ku “Lexo aktin” e drejton përdoruesin për njohje me aktin normativ të publikuar në faqen elektronike të QBZ-së, ndërsa “Lexo relacionin” e drejton përdoruesin për njohje me relacionin e aktit të përzgjedhur.
Publikimet e reja, abonimi dhe kontakti me Open Akte
Aktualisht ka dy mënyra informimi për publikimet e reja të relacioneve shpjeguese. Mënyra e parë është vizita dhe ndjekja në vijimësi e faqes zyrtare të Open Akte. Ndërsa mënyra e dytë është ndjekja e Open Akte në rrjetin social LinkedIn dhe aktivizimi i njoftimeve për postimet reja. Së shpejti, do të jetë funksional edhe sistemi i abonimit nëpërmjet e-mailit, për të marrë njoftime edhe më të shpejta.
Mënyra kryesore e komunikimit me Open Akte është nëpërmjet e-mailit "[email protected]". Ndërkohë që punohet me dedikim të plotë për realizimin e misionit të kësaj iniciative, pyetjet, sugjerimet ose kritikat konstruktive janë gjithmonë të mirëpritura.
*Dudi Ilias është një profesioniste e re në fushën e antikorrupsionit në Shqipëri. Ajo është themeluese e Open Akte, një databazë e re elektronike që nxit transparencën e procesit të hartimit dhe bashkërendimit të akteve normative.
Ajo ka shërbyer si specialiste e antikorrupsionit në Ministrinë e Drejtësisë. Njëkohësisht, ka shërbyer edhe si eksperte qeveritare në Mekanizmin e Vlerësimit të Implementimit të Konventës së Kombeve të Bashkuara Kundër Korrupsionit (UNCAC) dhe si anëtare e delegacionit shqiptar në Grupin e Shteteve Kundër Korrupsionit (GRECO).
Dudi është pjesë e rrjetit të të diplomuarve në Kolegjin Universitar Bedër, ku ka përfunduar studimet Bachelor në Drejtësi me rezultate të larta. Ajo më pas ka vijuar studimet Master në Drejtësi pranë Universitetit të Pensilvanisë në SHBA, ku edhe është specializuar në fushën e antikorrupsionit. Për arritjet e saj akademike dhe profesionale, në vitin 2020 Dudit i është akorduar çmimi i karrierës "Bedër Career Award".
Impakti i vendimit C-632/20 P Spain v Commission (Kosovo) në anëtarësimin e Kosovës në Bashkimin Europian
Blog nga Gentjan Skara*
Me datë 17 janar 2023, Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian (Gjykata) dha vendimin e saj për çështjen C-632/20 P Spain v Commission (Kosovo). Gjykata vendosi që pavarësisht se Bashkimi Europian nuk e ka njohur Kosovën si shtet, Kosova mund të marrë pjesë në Agjensinë Europiane Regullatore për Komunikimin Electronic (Body of European Regulators for Electronic Communications -BEREC). Kjo çështje ka një rëndësi të dyfishtë pasi sqaron marrëdhënien e Kosovës me Bashkimit Europian dhe pjesmarrjen e vendeve të treta në agjensitë e Bashkimit Europian. Ky blog komenton shkurtimisht impaktin që sjell ky vendim në anëtarësimin e Kosovës në Bashkimin Europian.
Faktet e çështjes
Në vijim të Proçesit të Stabilizim Asociimit, më 27 tetor 2015, Kosova firmosi Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit(MSA) e cila hyri në fuqin më 1 Prill 2016. MSAja synon afrimin e Kosovës me Bashkimin Europian dhe rregullon shumë fusha. Një ndër to është edhe komunikimet elektronike (neni 111).
Në 6 shkurt 2018, Komisioni miratoi një komunikatë drejtuar institucioneve të BEsë. Në këtë komunikatë, Komisioni deklaronte qëllimin që të lançonte axhendën dixhitale për Balkanin Përëndimor. Kjo nismë u elaborua më shumë në dokumentin e publikuar në 22 qershor 2018 dhe parashikonte pjesmarrjen e autoriteve kombëtare të vendeve të Balkanit Përëndimor në BEREC.
Në 11 Dhjetor 2018 Parlamenti Europian dhe Këshilli miratuan Rregulloren BEREC. Sipas nenit 35 (1) të Rregullores, BEREC mund të bashkëpunojë me autoritetet kompetente të vendeve të treta. Paragrafi pasardhës [neni 35(2) i Rregullores] parashikonte anëtarësimin e autoriteve kombëtare “të vendeve të treta” përgjegjëse në fushën e komunikumit elektronik nësë keto vende kanë një marrëveshje me BEnë.
Bazuar në MSAnë dhe axhendën digjitale, Komisioni miratoi vendimin për anëtarësimin e Autoritetit Rregullator Kombëtar Kosovar në BEREC. Ky vendim u kundërshtua nga Mbreteria e Spanjës në Gjykatën e Përgjithshme duke pretenduar:
i) shkeljen e nenit 35 të BEREC Regulation sepse Kosova nuk është vend i tretë;
ii) mungesa e një marreveshje sipas nenit 35 (2) për anëtarësimin e Autoritetit Rregullator Kombetar Kosovar në BEREC, dhe
iii) shkeljen e nenit 35 të BEREC Regulation për aq kohë sa Komisioni në mënyrë unilaterale ka vendosur anëtarësimin e Kosovës.
Me 23 Shtator 2020, Gjykata e Përgjithme vendosi si vijon:
i) Kosova konsiderohet si ‘vend i trete’ sipas kuptimit të nenit 35(2) të Rregullores BEREC (para 37);
ii) neni 111 i MSAsë shërben si bazë ligjore për ekzistencën e marreveshjes të kërkuar nga neni 35(2) of Regulation 2018/1971 (para 55); dhe
iii) komisioni ka pasur tagrin të marrë vendim për anëtarësimin e Autoritetit Rregullator Kombëtar Kosovar në BEREC (para 82).
Vendimi i Gjykatën e Drejtësisë së Bashkimit Europian
E pakënaqur me vendimin e Gjykatës së Përgjithshmë, Spanja apeloi vendimin në Gjykatën e Drejtësisë së Bashkimit Europian duke pretenduar:
(i) një gabim ligjor në interpretimin e konceptit ‘vend i tretë’ sipas kuptimit të nenit 35 të Rregullores BEREC;
(ii) një gabim ligjor në interpretimin dhe aplikim e Nenit 111 të MSAsë dhe nenit 35 të Rregullores BEREC;
(iii) një gabim ligjor në interpretimin e ketyre neneve, për aq kohë sa bashkëpunimi nuk nuk përfshin pjesëmarrjen në BEREC dhe Bordin Drejtues të Zyrës së BEREC;
(iv) një gabim në ligj për aq kohë sa neni 17 TEU përbën një bazë ligjore për miratimin e vendimit; dhe
(v) një gabim ligjor në interpretimin e nenit 35(2) Rregullores BEREC që Komisioni, unilateralisht, mund të marrë vendim për anëtarësim.
Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian, së pari, rikonfirmoi vendimin e Gjykatës së Përgjthshme që nuk ka dallim ndërmjet ‘vendit të tretë’ dhe ‘shtet i tretë’ (paras 37-47). Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian, në argumentimin e vendimit, theksoi që këto dy koncepte përdorën në traktatin TEU dhe TFEU në kuptim të njëjtë. Gjithashtu, bazuar në MSA, e cila ka hyrë në fuqi më 1 Prill 2016, Kosova konsiderohet si “vend i tretë”.
Së dyti, Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian konstatoi tejkalimin e kompetencave nga ana e Komisionit lidhur me vendimin për anëtarësimin e Autoritetit Rregullator Kombëtar Kosovar në BEREC.
Koment
Në këtë vendim Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian rikonfirmoi vendimin e Gjykatës së Përgjthshme që nuk ka dallim ndërmjet ‘vendit të tretë’ dhe ‘shtet i tretë’ (paras 37-47). Në argumentimin e vendimit, Gjykata theksoi që këto dy koncepte përdorën në të dy traktatet (TEU dhe TFEU) në kuptim të njëjtë.
Më tej Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian, duke iu referuar edhe së drejtës ndërkombëtare, argumentoi në mënyrë lakonike që Kosova duhet të konsiderohet si “vend i tretë” dhe jo si shtet sipas së drejtës ndërkombëtare.
Konsiderimi i Kosovës si një “vend i tretë” nga Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian ngre shqetësime për të ardhmen Europiane të Kosovës. Në vitin 2016, Kosova ka nënshkruar MSAnë me Bashkimin Europian, marrëveshje që, ndër të tjera, synon integrimin e Kosovës në Bashkimin Europian. Në nenin dy përcaktohet në mënyrë eksplicite që “Asnjë nga termat, formulimet apo përkufizimet e përdorura në këtë Marrëveshje, duke përfshirë Anekset dhe Protokollet e saj, nuk përbëjnë njohje të Kosovës nga BE-ja si një shtet i pavarur apo nuk paraqesin njohje individuale nga Shtetet Anëtare për Kosovën nëse ato nuk e kanë ndërmarr një hap të tillë.” Arsyeja kryesore se pse Kosova nuk njihet si shtet nga BEja është refuzimi i njohjes nga 5 shtete anëtare të Bashkimit Europian (Qipro, Greqia, Rumania, Slovakia dhe Spanja).
Që një shtet të anëtarësohet në Bashkimin Europian duhet të plotësojë kriteret e parashikuara në Traktat dhe të marrë ne konsideratë kushtet e vendosura nga Këshilli Europian (Kriteret e Kopenhagenit). Sipas nenit 49 (1) TFBE, “Çdo Shtet Europian, i cili respekton vlerat e përmendura në nenin 2 dhe është i angazhuar për nxitjen e tyre, mund të kërkojë të bëhet anëtar i Bashkimit”. Siç shihet qartë, kriteri i parë për anëtarësim është ekzistenca si shtet dhe më pas plotësimi i kritereve të tjera.
Në rastin e Kosovës, anëtarësimi në Bashkimin Europian mund të ndodhë vetëm nëse njihet si shtet nga 5 shtetet anëtare që nuk e kanë njohur deri më tani. Në të kundërt, anëtarësimi në Bashkimin Europian vihet në dyshim.
Pavarësisht konsiderimit të Kosovës si një vend i tretë, ky vendim ka edhe një aspekt pozitiv pasi lejon pjesmarrjen e vendeve të treta në agjensitë e Bashkimit Europian.
Në kuadër të lëndëve “Shkrim dhe Arsyetim Ligjor” dhe “Politikave Penale”, studentët e vitit të dytë të Programi i Integruar i Studimit të Ciklit të Dytë: Master i Shkencave në Drejtësi dhe Master i Shkencave në Drejtësi - profili e Drejtë Penale organizuan gjyqin simulues me objekt shqyrtimin e kërkesës penale në ngarkim të të pandehurve për kryerjen e veprave penale.
- “Grupi i strukturuar kriminal”, të parashikuar nga neni 333/a/1 i Kodit Penal;
- “Ndihma për kalim të paligjshëm të kufirit”, kryer në kuadrin e “Grupit të strukturuar kriminal”, të parashikuar nga neni 298/3 dhe 334/1 i Kodit Penal;
- “Falsifikimi i dokumentave” me shumë se një herë kryer në kuadrin e “Grupit të strukturuar kriminal”, të parashikuar nga neni 186/2 dhe 334/1 i Kodit Penal;
- “Pastrimi i produkteve te veprës penale ose veprimtarisë kriminale” kryer në kuadrin e “Grupit të strukturuar kriminal”, të parashikuar nga neni 287 dhe 334/1 i Kodit Penal;
- “Vrasje në rrethana të tjera cilësues”, në dëm të shtetasit Hajri Ismaili, parashikuar nga neni 79/dh I K.Penal;
- “Vrasje ne rrethana te tjera cilësues”, në dëm të shtetasit Sadet Ismaili dhe mbetur ne tentativë parashikuar nga nenet 79/dh e 22 të Kodit Penal;
- “Vrasje ne rrethana te tjera cilësues”, në dëm të shtetasit Naim Fariu dhe mbetur ne tentativë parashikuar nga nenet 79/dh e 22 të Kodit Penal.
Gjyqi simulues u zhvillua me qëllim zbatimin në praktikë të leksioneve të marra përgjatë semestrit dhe përshtatjen e tyre me situatat e botës reale.
Gjyqi simulues përmbante pjesën më të madhe të elementeve të një gjykimi real, duke përfshirë trajtimin e dëshmitarëve dhe dëshmive, thirrjen e ekspertëve, si dhe dhënien e argumenteve përpara trupit gjykues, i cili dha verdiktin përfundimtar.
Nëpërmjet këtij projekti studentët patën mundësi të vendosnin në praktikë njohuritë e marra përgjatë semestrit duke bërë te mundur integrimin e dijeve teorike me praktikën profesionale.
#beder #university #drejtesi #laë #gjyqi #gjykata #trupa_gjykuese #vepra_penale #master
Në diskursin e politikanëve shumë rrallë, për të mos thënë fare, përdoret termi shtet i të drejtës, por më shumë përdoret termi shteti ligjor. Kjo mund të duket pa rëndësi, por në fakt ka një dallim të madh ndërmjet shtetit të të drejtës dhe shtetit ligjor. Edhe despotizmat dhe regjimet totalitare janë shtete ligjore, por jo të drejtë. Një shtet i drejtë ka qenë dhe mbetet dëshira më e madhe e popujve dhe mendjeve të ndritura. Pse? Sepse drejtësia është e lidhur me lirinë. Një popull që nuk arrin që të bashkojë lirinë me drejtësine është i humbur në gjithçka, shkruante Kamy. Ne ndodhemi pikërisht në këtë dilemë; a do të arrijmë që ta harmonizojmë lirinë me drejtësinë?
Refleksioni për drejtësinë bëhet gjithmonë sa herë që ajo nuk ekziston, ose është aq e korruptuar sa i detyron njerëzit dhe kombet të hidhen në krahët e dëshpërimit dhe indiferencës, duke i lënë drejtuesit e vet të bëjnë atë që duan. Jo rastësisht, Papa Benedikti XVI, në diskutimin e tij në parlamentin gjerman, evokoi një ide gjeniale të Shën Agustinit. “Hiqeni të drejtën – dhe atëherë çfarë e dallon shtetin nga një bandë e madhe hajdutësh?”. Ne e kemi njohur, në të kaluarën tonë të afërt, këtë shkeputje të shtetit nga drejtësia. Por edhe e tashmja nuk duket se ofron ndonjë gjë të madhe për këtë harmoni. Këtë pohim papa e ka nxjerrë nga vepra e Shën Agustinit, “Qytetit Zotit”. Në këtë vepër, Shën Agustini kishte argumentuar se “drejtësia është guri themeltar i shoqërisë civile”.
Termi shoqëri civile nuk ka të bëjë me kuptimin që i jepet sot. Në mendimin filozofik, termi shoqëri civile lidhet me shoqërinë me shtet, që ka të bëjë me daljen nga gjendja natyrore dhe futjen e shoqërisë në një shoqëri me shtet. Por, si duhet të jetë ky shtet? Ky shtet duhej të ishte i drejtë. Në këtë shtet duhej të mbretëronte drejtësia. Si mund të arrihej një gjë e tillë? Për Agustinin kjo mund të arrihet kur “shpirti të rregullohet dhe do të bëhet karmonioz dhe i bukur dhe do të guxojë që ta shikojë Zotin, vetë burimin nga ku buron çdo e vërtetë dhe vetë atin e çdo të vërtete”. Shumë kohë më parë, me të njejtin shqetësim për një republikë të drejtë, Platoni e kishte përcaktuar drejtësinë si “harmonia e shpirtit”, që në gjuhë moderne do të thotë që pasionete trupit dhe arsyeja të jenë në harmoni ndërmjet tyre. Në qoftë se pasionet e trupit do të sundojnë arsyen atëherë nuk kemi më drejtësi. Në qoftë se do të shprehemi në një gjuhë më të thjeshtë, shteti dhe drejtësia nuk mund të jenë në harmoni në qoftë se shpirtrat njerëzorë do të jenë të prishur, ose, siç shprehej dikur Isuf Luzaj, në qoftë se shoqëria përbëhet nga njerëz me shpirtra të pakrasitur. Edhe Shën Agustini veprën kryesore e ndërton mbi bazën e një kundërvënieje ndërmjet Qytetit të Zotit dhe Qytetit tokësor, se si ky i fundit duhej t’i afrohej qytetit të Zotit.
Kaq nuk mjafton. Ata që duhet të drejtojnë këtë shtet duhet të jenë të drejtë, të virtytshëm dhe të pakorruptuar. Për ta plotësuar idenë e Agustinit, Papa Benedikti XVI solli edhe një episod nga Bibla. Në librin e parë të mbretërve, mbreti i ri Salomon, ndaj ftesës së Zotit që t’i paraqiste atij një kërkesë, çfarë i kërkoi ai Zotit në këtë çast të fronësimit si mbret? Ai nuk i kërkoi as sukses, as pasuri, as një jetë të gjatë, as eliminimin e armiqve të tij, por i tha: “Jepi shërbëtorit tënd një zemër të butë për të qeverisur popullin tënd, për të bërë dallimin ndërmjet të mirës dhe të keqes”. Përmes këtij episodi Bibla do të tregojë se çfarë është më e rëndësishme për një politikan. Motivi i punës së tij nuk duhet të jetë suksesi dhe aq më pak përfitimi material. Politika duhet të jetë një angazhim për drejtësinë, e cila të shpie të paqja. Nuk ka paqe pa drejtësi. Këto të dyja janë të lidhura ngushtë ndërmjet tyre. Edhe kërkimi i suksesit duhet t’i nënshtrohet kriterit të drejtësisë, vullnetit për të zbatuar të drejtën.
Shumë kohë më përpara, Platoni propozoi një model të polisit ku të drejtohej nga një mbret filozof, i cili, pasi shpirti i tij të ngrihej drejt të menduarit filozofik, duhej të plotësonte dhe disa kushte të tjera si, të jetonte në një godinë të thjeshtë, të mos e prekte me dorë arin, të mos martohej etj., (a mund të përfytyrohen drejtuesit e sotëm të heqin dorë nga këto dy kënaqësi siç janë pasuria dhe gratë?). Prandaj, edhe doktrina e tij politike u konsiderua si një utopi. Ky motiv i integritetit moral gjendet që te miti i Prometeut. Kështu, Hesiodi e paraqet Prometeun që i jep këtë këshillë Epimetheut. Prometeu e pyet Epimetheun: Cila është lumturia më e madhe në sytë e njerëzve? Dhe ai i përgjigjet: Një grua dhe shumë para. Atëherë Prometeu i përgjigjet që të ruhet nga dhuratat e Zeusit olimpik dhe t’i refuzonte ato. Pavarësish se këtu kemi motivin e shpirtit kundërshtues ndaj autoritetit, motiv që na vjen deri te “Mizat” e Sartrit, ku Oresti pohon para Zotit lirinë e tij, motivi i shpirtërave të ulët që kënaqen me pasurinë dhe gratë është prezent. Megjithatë, ideja racionale e tij, dhe e Agustinit më pas, ishte se drejtuesit duhet të jenë të virtytshëm dhe në veprimtarinë e tyre të mos drejtohen vetëm e vetëm nga shpirti i përfitimit dhe pasurimit dhe kënaqësitë epshore mishtore.
Sipas Monteskjesë kur korrupsioni do të shtohet midis të korruptuarve, atëherë populli do t’i shpërndajë të gjitha mallrat publike dhe, meqë do ta prekë përtacia në administrimin e çështjeve, ai do t’i bashkojë varfërisë së vet argëtime lluksi. “Por me dembelizmin dhe lluksin e tij, vetëm pasuria publike do të jetë objekti i tij”. Cila është pasoja e një gjendjeje të tillë? Monteskje na e jep me një qartësi sa mund të konsiderohet prekursor i tiranëve modernë. “Formohen tiranë të vegjël, që kanë të gjithë veset e njëshit. Shpejt ajo çka mbetet nga liria bëhet e padurueshme. Atëherë ngrihet një tiran i vetëm dhe populli humb gjithçka, deri edhe avantazhet e korrupsionit të tij”.
Evokimi i thënies së Shën Agustinit ka një lidhje të ngushtë me kohën në të cilën jetojmë, por edhe një thirrje për të njohur sa më shumë, si nga historia edhe nga veprat e mjeshtërve të mëdhenj të mendimit. Liria dhe drejtësia nuk harmonizohen në mënyrë spontane. Ato kërkojnë përpjekje të mëdha të mendimit dhe të veprimit.
Prof. Dr. Gjergji Sinani,